Το τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη σκέψη, την αντίληψη, τη γλώσσα και την απόκτηση γνώσεων είναι ο νεοφλοιός. Ο νεοφλοιός, που είναι το νεότερο ηλικιακά μέρος του εγκεφάλου μας, άρχισε να αναπτύσσεται στα θηλαστικά ζώα. Στον Homo Sapiens είναι κατά πολύ πιο εκτεταμένος από κάθε άλλο είδος και η επιβίωση και η κυριαρχία του είδους μας οφείλεται στο ταλέντο του νεοφλοιού να καταρτίζει στρατηγικά, μακρόπνοα προγράμματα και άλλα πνευματικά τεχνάσματα. Επιπλέον, καθώς συνεργάζεται με τις πιο παλιές περιοχές του εγκεφάλου μας, όπως το μεταιχμιακό σύστημα το οποίο είναι υπεύθυνο για τα συναισθήματα και τις συγκινήσεις, μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε για τα συναισθήματά μας και να έχουμε συναισθήματα σχετικά με τις σκέψεις μας.
Ο νεοφλοιός είναι μια γεννήτρια ιδεών. Χωρίς τον συνειδητό βουλητικό μας έλεγχο, παράγει σκέψεις, ιδέες και εικόνες ακατάπαυστα. Σκέφτεται πώς μπορούμε να περάσουμε τον χρόνο μας καλύτερα, πώς μπορούμε να προστατευτούμε από δυσάρεστες καταστάσεις, τι θα μας δημιουργούσε ευχαρίστηση, πώς μπορούμε να βρούμε αυτή την ευχαρίστηση. Κάνει συνειρμούς σχετικούς με τα διάφορα ερεθίσματα που παρατηρούμε στο περιβάλλον, μας προειδοποιεί, μας προτείνει λύσεις, δημιουργεί προβληματισμούς, ανησυχίες και όνειρα. Και περισσότερο από οτιδήποτε άλλο δίνει συνεχώς ερμηνείες. Προσπαθεί να βάλει μια τάξη στον καταιγισμό των πληροφοριών που έρχονται από παντού.
Χάρη στον νεοφλοιό σκεφτόμαστε κάποιες δεκάδες χιλιάδες σκέψεις την ημέρα. Πόσες από αυτές τις σκέψεις όμως επιλέγουμε να τις σκεφτούμε; Πολύ λίγες. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι οι σκέψεις απλά έρχονται στο μυαλό μας από μόνες τους και εμείς επιλέγουμε αν θα τις δώσουμε σημασία ή όχι, αν αξίζουν ή όχι τον κόπο να ασχοληθούμε μαζί τους. Ή μάλλον αυτό θα έπρεπε να κάνουμε. Γιατί τις περισσότερες φορές ό,τι περνάει από το μυαλό μας το παίρνουμε ως δεδομένο και πιστεύουμε ότι αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα χωρίς να κάνουμε την εξής απλή ερώτηση: «γιατί ισχύει αυτό;»
Σκεφτόμαστε ότι ο τύπος απέναντι μας κοιτάει περίεργα γιατί θέλει να μας κλέψει, ότι η κοπέλα που περιμένει στη στάση μαζί μας είναι πολύ όμορφη και σίγουρα θα είναι πιο ευτυχισμένη από εμάς, ότι αφού ο σύντροφός μας δεν μίλαγε πολύ χθες το βράδυ μας έχει βαρεθεί, ότι αφού το παιδί μας δεν πήρε καλούς βαθμούς δεν θα τα καταφέρει στη ζωή του. Ότι αφού μας πέρασε από το μυαλό μας η εικόνα του να κάνουμε σεξ με τη γυναίκα του φίλου μας είμαστε κακοί και ανήθικοι, ότι αφού τώρα τελευταία τα πράγματα πηγαίνουν πολύ καλά όπου να ‘ναι θα χαλάσουν. Ότι αφού δεν γράψαμε καλά σε εκείνες τις εξετάσεις καλύτερα να παρατήσουμε τις σπουδές μας και ότι αφού δεν μας πήρε τηλέφωνο η κόρη μας τόσες μέρες μας έχει πια ξεχάσει. Και δεν ρωτάμε τον εαυτό μας: «αυτές οι σκέψεις είναι βεβαιότητες ή μήπως απλά πιθανότητες;»
Το ότι μπορούμε να σκεφτόμαστε τόσο γρήγορα τόσα πολλά και διαφορετικά πράγματα είναι μεγάλο προνόμιο και χάρη σε αυτή μας την ικανότητα έχουμε αναπτύξει επιστήμη, τέχνη και πολιτισμό. Ο αυτόματος όμως χαρακτήρας των σκέψεων αποτελεί την αιτία και πολλών προβλημάτων. Κάνουμε αμέτρητες σκέψεις, συνήθως με μια ταχύτητα που δεν μας επιτρέπει να τις παρατηρούμε, και οργανώνουμε τη ζωή μας και την εμπειρία μας βάσει αυτών των σκέψεων. Παίρνουμε τις σκέψεις αυτές ως δεδομένες και η εικόνα που έχουμε για τον κόσμο διαμορφώνεται από τις αυτόματες εκτιμήσεις που κάνουμε γι’ αυτόν. Καταλήγουμε να προσαρμόζουμε τον κόσμο έτσι ώστε να χωράει στις σκέψεις μας αντί να προσαρμόζουμε τις σκέψεις μας έτσι ώστε να περιγράφουν και να ερμηνεύουν τον κόσμο όσο γίνεται πιο πιστά και αντικειμενικά.
Και τελικά μας ορίζουν οι σκέψεις μας αντί να ορίζουμε εμείς αυτές. Αν όμως δεν εμείς είμαστε οι σκέψεις μας, ποιοι είμαστε; Ποιος είναι το υποκείμενο στην πρόταση «θέλω να σκέφτομαι συνειδητά;» Είναι το κομμάτι του εγκεφάλου μας που υπόκειται στον συνειδητό μας έλεγχο, η ίδια μας η συνειδητότητα, εμείς που προσπαθούμε να πούμε στον εγκέφαλό μας τι να σκεφτεί και τι να μην σκεφτεί, εμείς που προσπαθούμε να μάθουμε να κρίνουμε τις ίδιες μας τις σκέψεις, να τις εξετάζουμε, να τις αμφισβητούμε, να τις αναδομούμε και τελικά να τις κάνουμε εργαλεία και υπηρέτες μιας πραγματικά δικής μας συνειδητής και ελεύθερης βούλησης.
