Με τον όρο τελειομανία αναφερόμαστε στην τάση ορισμένων ανθρώπων να στοχεύουν πάντα σε ένα αψεγάδιαστο, τέλειο αποτέλεσμα σε όλες τους τις δραστηριότητες ή σε όλες τις δραστηριότητες που θεωρούν ιδιαίτερα σημαντικές. Η τάση αυτή συχνά έχει ως συνέπεια τη διαρκή απογοήτευση και αίσθηση αποτυχίας, αφού το τέλειο αποτέλεσμα είναι μάλλον κάτι ανέφικτο.
Η τελειομανία συνήθως συσχετίζεται με ναρκισσιστικά ή ιδεοψυχαναγκαστικά στοιχεία προσωπικότητας. Στην πρώτη περίπτωση το άτομο μπορεί να έχει ή να θεωρεί ότι έχει μεγάλη ευφυΐα και εξαιρετικές δυνατότητες και να πιστεύει ότι μόνο αν αποδίδει άριστα σε ό,τι και αν κάνει, θα μπορέσει αφενός να αποδείξει ότι έχει αυτές τις δυνατότητες, αφετέρου να τις αξιοποιήσει επαρκώς. Στη δεύτερη περίπτωση το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι για να είναι σωστός πολίτης, επαγγελματίας ή γονιός, θα πρέπει πάντα να διακρίνεται από συνέπεια, τυπικότητα και αποτελεσματικότητα, χωρίς να επιτρέπει στον εαυτό του οποιαδήποτε παρέκκλιση. Το κοινό σημείο είναι ότι τα λάθη δεν είναι ποτέ ανεκτά.
Αυτές οι ακραίες τελειοθηρικές νοοτροπίες έχουν τις ρίζες τους στην παιδική ηλικία, όταν το παιδί στην αλληλεπίδρασή του με τους γονείς του έμαθε ότι για να είναι αρεστό και αποδεκτό, υποχρεωτικά θα πρέπει να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια, εν προκειμένω τις εξαιρετικές και αλάνθαστες επιδόσεις. Ένα παιδί, έχοντας ανάγκη την ενίσχυση, την έγκριση και την αγάπη του γονέα του, όταν την λαμβάνει μόνο όταν πλησιάζει στην εικόνα που ο γονιός έχει για το «τέλειο», μαθαίνει ότι ο μοναδικός τρόπος να είναι ευτυχισμένο είναι η επίτευξη αυτής της τελειότητας. Η εντύπωση αυτή μπορεί να έχει καταγραφεί πολύ βαθιά και ο ενήλικας πλέον να την έχει γενικεύσει και ασυναίσθητα να θεωρεί ότι όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους με κάποιον τρόπο σχετίζεται αναμένουν από αυτόν να μην κάνει ποτέ λάθη.
Τέτοιες αντιλήψεις συντηρούνται και από τη σημερινή κοινωνία, που επηρεασμένη από τα κυρίαρχα πρότυπα που προωθούνται από τα ΜΜΕ και στα social media, έχει σε μεγάλο βαθμό πειστεί για την αυθεντικότητά τους και τελικά πιέζει τα άτομα να τα θαυμάσει και να γίνει σαν αυτά. Τα πρότυπα αυτά παρουσιάζουν τέλειες ζωές, γεμάτες χαρά και επιτυχία, συνήθως όμως δεν είναι ρεαλιστικά, περιγράφουν ωραιοποιημένες καταστάσεις, απεικονίζουν αστραφτερές βιτρίνες και προβάλλουν κλικ υποτιθέμενης ευτυχίας. Το αποτέλεσμα είναι η μάταιη προσπάθεια του ατόμου να μοιάσει σε αυτά τα πρότυπα, η συνεχής σύγκριση του εαυτού του και των προσπαθειών του με αυτά και τελικά η αυτοκατηγορία και οι ενοχές που απέτυχε να τα φτάσει.
Ο τελειομανής άνθρωπος, ξεκινώντας ψυχοθεραπεία, σπάνια ζητάει βοήθεια για την τελειοθηρία του, αφού θεωρεί ότι η αιτία των προβλημάτων του είναι ότι δεν τα καταφέρνει αρκετά καλά και όχι ότι έχει υπερβολικά υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό του. Ως προβλήματα μπορεί να αναφέρει το υπερβολικό άγχος ή και τα αισθήματα κατάθλιψης, σκεπτόμενος ότι είναι αποτυχημένος, ότι δεν προσπαθεί αρκετά, ότι είναι ελαττωματικός, ότι δεν θα τα καταφέρει ποτέ, ότι θα μείνει μόνος, ότι θα χάσει τη δουλειά του, ότι όλοι καταλαβαίνουν πόσο ανεπαρκής είναι. Σκέψεις αυθαίρετες και χωρίς λογική βάση που όμως μπορεί τον κάνουν να υποφέρει.
Στη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία, στη φάση της διερεύνησης του προβλήματος αναδεικνύεται η σχέση της τελειομανίας με τα αναφερόμενα προβλήματα και η θεραπευτική παρέμβαση εστιάζεται στη γνωσιακή αναδόμηση των πεποιθήσεων του ατόμου. Αμφισβητείται η ύπαρξη οποιουδήποτε τέλειου αποτελέσματος στον πραγματικό κόσμο, οι προσδοκίες των σημαντικών άλλων για τέλεια αποτελέσματα, η σύνδεση ευτυχίας και κορυφαίας επίδοσης, η αποτελεσματικότητα της αυστηρής αυτοκριτικής, οι αρνητικές επιπτώσεις των λαθών και οποιεσδήποτε άλλες απόψεις που δικαιολογούν τον παραλογισμό της τελειομανίας.
Συνειδητοποιώντας την προέλευση αυτής του της νοοτροπίας, το πώς αυτή συντηρείται και το πόσο τελικά τον καταδικάζει σε μόνιμη θλίψη και διαρκές άγχος, ο θεραπευόμενος αναθεωρεί και εξελίσσει τη σκέψη του και σταδιακά απελευθερώνεται από τον τελειομανή εσωτερικό δικαστή που του έτρωγε τα σωθικά.
Comments