Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της κατάθλιψης και του άγχους είναι η αναποφασιστικότητα. Μπορεί να σας είναι πολύ δύσκολο να πάρετε την απόφαση να ξεκινήσετε γυμναστική, να διεκπεραιώσετε μια δυσάρεστη υποχρέωση, να επικοινωνήσετε με έναν φίλο, να αλλάξετε δουλειά, να χωρίσετε από τον σύντροφό σας. Ή μπορεί να είστε ο τύπος που δεν μπορεί με τίποτα να αποφασίσει τι να παραγγείλει για φαγητό σε ένα εστιατόριο. Η αναποφασιστικότητα συχνά σας κρατάει ακινητοποιημένους και σας εμποδίζει να κάνετε το βήμα που μπορεί να έχετε ανάγκη. Αλλά αυτό ίσως να μπορεί να αλλάξει. Ας δούμε επτά συμβουλές που μπορεί να σας βοηθήσουν να αποφασίζετε τι να κάνετε και τι να μην κάνετε.
1. Πάρτε αποφάσεις με βάση τους στόχους και τις αξίες σας, όχι με βάση το πώς αισθάνεστε τώρα.
Ας υποθέσουμε ότι θέλετε να πάτε σε μια συναυλία που γίνεται σε ένα μέρος που δεν έχετε ξαναπάει. Βάζετε την τοποθεσία στο Google maps και ακολουθείτε με το αυτοκίνητό σας την πορεία βήμα προς βήμα μέχρι να φτάσετε. Ο χώρος της συναυλίας είναι ο προορισμός σας. Το ίδιο περίπου ισχύει και για τις αποφάσεις σας, μόνο που ο προορισμός είναι οι στόχοι και οι αξίες σας. Ο στόχος σας μπορεί να είναι να ολοκληρώσετε την πτυχιακή σας εργασία, να κάνετε γυμναστική για 40 λεπτά ή να φάτε ένα υγιεινό γεύμα. Οι αξίες σας μπορεί να είναι να γίνετε ένας επιτυχημένος επαγγελματίας, να είστε καλός γονιός, να συμπαραστέκεστε στους ανθρώπους που αγαπάτε ή να είστε υγιείς. Μην βασίζετε τις αποφάσεις σας στη διάθεση ή το συναίσθημά σας, σκεφτείτε πού θέλετε να φτάσετε. Όταν στηρίζουμε τις αποφάσεις μας στο πώς νιώθουμε τώρα, συχνά ενεργούμε παρορμητικά, αποφεύγουμε, χάνουμε χρόνο και ξεχνάμε τους στόχους και τις αξίες μας. Μην ξεχνάτε ποιος είναι ο προορισμός που θέλετε να φτάσετε και ενεργείστε έτσι ώστε να πλησιάζετε προς αυτόν.
2. Αναλογιστείτε το κόστος της αναποφασιστικότητας.
Τι άλλο θα μπορούσατε να κάνετε τον χρόνο που ξοδεύετε προσπαθώντας να πάρετε μια απόφαση; Πόσες άλλες ευκαιρίες χάνονται; Η συνεχής καθυστέρηση στη λήψη μιας απόφασης έχει ως αποτέλεσμα να χάνονται οι άλλες εναλλακτικές επιλογές. Περιμένοντας να έρθει η κατάλληλη στιγμή για να πάρετε απόφαση στερείτε από τον εαυτό σας πολλές άλλες επιλογές και πιθανές ευκαιρίες. Πόσες ευκαιρίες χάνει κανείς αν δεν μπορεί να αποφασίσει να τερματίσει μια κακή σχέση; Μην ξεχνάτε ότι το να μην παίρνεις μια απόφαση είναι και αυτό μια απόφαση.
3. Εξετάστε τα μακροπρόθεσμα και τα βραχυπρόθεσμα οφέλη. Θέλετε να αισθανθείτε καλύτερα για τα επόμενα πέντε λεπτά ή για τα επόμενα πέντε χρόνια;
Πολλές φορές παίρνουμε αποφάσεις σκεπτόμενοι τα βραχυπρόθεσμα οφέλη. Αυτό το κέικ σοκολάτας φαίνεται πολύ ωραίο , αυτή τη στιγμή. Βαριέμαι πολύ, αυτή τη στιγμή. Μου αρέσει να χαζεύω άσχετα βιντεάκια στο youtube, αυτή τη στιγμή. Αν σας ενδιαφέρει μόνο η ευχαρίστηση της παρούσας στιγμής, πολύ δύσκολα θα φτάσετε εκεί που πραγματικά θέλετε να είστε. Σκεφτείτε πού θα θέλατε να είστε πέντε χρόνια από τώρα. Πιο παραγωγικοί, πιο δημιουργικοί, πιο έξυπνοι, πιο γυμνασμένοι, με καλύτερες σχέσεις, με καλύτερες οικονομικές απολαβές; Το να σχεδιάζεις ένα επιθυμητό μέλλον απαιτεί να κοιτάς και πέρα από την απόλαυση της στιγμής. Σκεφτείτε τα θετικά και τα αρνητικά αποτελέσματα των πράξεών σας την επόμενη ώρα, την επόμενη μέρα, το επόμενο έτος. Προσπαθώντας να πάρετε απόφαση να γυμναστείτε, μπορεί να σκέφτεστε ότι βαριέστε, ότι θα σας ξεβολέψει και ότι δεν θα έχει κάποιο ορατό αποτέλεσμα. Από την άλλη, παίρνοντας τακτικά την απόφαση να γυμναστείτε, παρά την άμεση απουσία αποτελεσμάτων, εξασφαλίζετε ότι σε ένα χρόνο από σήμερα θα είστε πολύ ευχαριστημένοι με το αποτέλεσμα. Σκεφτείτε τις αποφάσεις σας σαν επενδύσεις για το μέλλον και προσπαθήστε να λειτουργείτε λιγότερο με γνώμονα το τι σας ευχαριστεί την παρούσα στιγμή.
4. Στοχεύστε στην «επιτυχημένη ατέλεια».
Όπως είπε κάποτε ο Σαλβαδόρ Νταλί, «μην κυνηγάτε την τελειότητα γιατί δεν πρόκειται να την δείτε ποτέ». Ο βραβευμένος με το βραβείο Νόμπελ στα οικονομικά, Herbert Simon, περιέγραψε την αναζήτηση των τέλειων αποτελεσμάτων ως «αναζήτηση της μεγιστοποίησης». Όσοι αναζητούν τη μεγιστοποίηση (των κερδών, των επιτυχιών, της εξέλιξης, της προόδου κλπ) συνήθως είναι πιο δυστυχισμένοι σε σχέση με αυτούς που αναζητούν το να λαμβάνουν ικανοποίηση από τις πράξεις τους. Βάλτε ως στόχο κάτι ικανοποιητικό, όχι κάτι τέλειο, κάτι που σας κινεί προς τα εμπρός, είναι πρακτικό και πραγματοποιήσιμο. Δεν χρειάζεστε την τέλεια γυμναστική για να κάνετε πρόοδο., ούτε την τέλεια απόδοση στη δουλειά σας για να ολοκληρώστε ένα έργο. Στοχεύστε στην «επιτυχημένη ατέλεια», την επιτυχία σε μικρά, βαθμιαία, ατελή βήματα. Το να προχωράς μπροστά είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
5. Μην περιμένετε να είστε σίγουροι.
Συχνά διστάζουμε και δεν παίρνουμε μια απόφαση, επειδή δεν έχουμε σιγουριά. Δεν χρειάζεστε σιγουριά. Χρειάζεστε πρόοδο. Εάν συνεχίσετε να σκέφτεστε «όμως δεν είμαι σίγουρος», να είστε σίγουροι ότι δεν πρόκειται ποτέ να ξέρετε με σιγουριά την έκβαση μιας απόφασης, παρά μόνο αφού την πάρετε και δείτε τα αποτελέσματά της. Αναζητώντας διαβεβαιώσεις για το ποια είναι η σωστή επιλογή μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε καλύτερα για λίγα λεπτά, αλλά μετά από λίγο αναρωτιέστε ξανά αν μπορείτε να πάρετε περισσότερες πληροφορίες. Δεν υπάρχει τέλος στις πληροφορίες που θα μπορούσατε να αναζητήσετε. Αλλά πρέπει επίσης να ξέρετε ότι περισσότερες πληροφορίες δεν σημαίνει απαραίτητα και καλύτερες πληροφορίες. Μάθετε πόση πληροφορία είναι αρκετή. Οι σημαντικές αποφάσεις συνήθως περιλαμβάνουν και αμφιβολίες. Αποδεχτείτε τις αμφιβολίες σας και πράξτε.
6. Δείτε τις αποφάσεις σαν πειράματα.
Τι θα συμβεί αν προσπαθήσετε κάτι; Θα έρθει το τέλος του κόσμου; Θα το μετανιώνετε για πάντα; Μερικές φορές απόφαση είναι το «να δοκιμάζεις τα νερά». Μερικές φορές οι αποφάσεις είναι πειράματα. Είναι σαν να δοκιμάζετε ένα νέο φαγητό, μια νέα ταινία, ένα νέο βιβλίο. Ας πούμε ότι προσπαθείτε να αποφασίσετε να πλησιάσετε κάποιον σε ένα πάρτι. Αυτή είναι η απόφαση που έχετε να πάρετε. Ποιο είναι το χειρότερο πιθανό αποτέλεσμα; Το καλύτερο πιθανό αποτέλεσμα; Το πιο πιθανό αποτέλεσμα; Ορισμένα πειράματα έχουν μεγαλύτερο κόστος, όπως έναν χωρισμό ή την αλλαγή επαγγέλματος. Αλλά ακόμα και τότε θα μπορούσατε να μάθετε κάτι καινούριο, πώς να αντιμετωπίσετε μια νέα πραγματικότητα, πώς να εξελιχθείτε. Όσο περισσότερα πειράματα κάνετε, τόσο περισσότερα πράγματα μαθαίνετε.
7. Συνειδητοποιήστε ότι μπορείτε να αντέξετε μερικές αρνητικές συνέπειες εάν η απόφασή σας αποδειχθεί λανθασμένη.
Οι άνθρωποι που είναι αναποφάσιστοι συχνά πιστεύουν ότι δεν μπορούν να χειριστούν τις πιθανές αρνητικές συνέπειες μιας απόφασης. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ανθεκτικοί στις αναποδιές. Η έρευνα του ψυχολόγου George Bonanno του Πανεπιστημίου Columbia δείχνει ότι οι άνθρωποι συνήθως επανέρχονται πολύ καλά μετά από σημαντικές απώλειες και τραυματικά γεγονότα. Προβλέπουμε συχνά ότι εάν συμβεί κάτι, θα είμαστε δυστυχισμένοι για πάντα. Αυτό είναι γνωστό ως «συναισθηματική πρόβλεψη» και η έρευνα του Timothy Wilson και του Daniel Gilbert δείχνει ότι συχνά μεγαλοποιούμε στο μυαλό μας την πιθανή διάρκεια και την πιθανή ένταση των μελλοντικών δυσάρεστων γεγονότων. Όμως, άνθρωποι που χωρίζουν από έναν γάμο συχνά καταλήγουν πιο ευτυχισμένοι σε βάθος χρόνου και άνθρωποι που έχουν σημαντικές οικονομικές απώλειες συχνά βρίσκουν άλλους τρόπους να απολαμβάνουν τη ζωή. Έχετε αντέξει δυσκολίες του παρελθόντος; Έχετε επανέλθει; Συχνά δεν συνειδητοποιούμε πόσο ικανοί είμαστε να ανταπεξερχόμαστε στις δυσκολίες. Συχνά εστιάζουμε στο σημερινό αρνητικό μας συναίσθημα και δεν συνειδητοποιούμε όλα τα θετικά γεγονότα ή τις νέες σχέσεις που θα μπορούσαν να προκύψουν στο μέλλον.
Όταν σκέφτεστε τις αποφάσεις σας, σκεφτείτε πού θέλετε να καταλήξετε. Αφήστε στην άκρη το συναίσθημα της παρούσας στιγμής, αποδεχτείτε την αβεβαιότητα, ξεχάστε την τελειότητα και προχωρήσετε με τα ατελή σας βήματα.
(Robert Leahy, Seven steps to overcome indecision)
